Wanneer mensen een werk als controversieel ervaren, halen ze er vaak ‘de wet’ bij. Artikel 1 van de grondwet gaat over gelijke behandeling en het verbod op discriminatie op welke grond dan ook. Artikel 7 van de grondwet gaat over de vrijheid van meningsuiting en het verbod op censuur. Je mag in Nederland zeggen en schrijven wat je denkt, zonder daar eerst toestemming voor te vragen. Een rechter kan achteraf wel straffen als er iets werd gezegd of geschreven dat ingaat tegen een ander artikel van de Grondwet of een andere wet. In een samenleving waarin tegenstellingen meer bloot komen te liggen, zien we deze twee artikelen van de wet vaker botsen.

Tijdens deze editie van ‘Controverse in de boekenkast’ gaan onze twee gasten hierover in gesprek:  

Ingrid Leijten, hoogleraar constitutioneel recht, Tilburg University

Kunst heeft in onze democratische rechtsstaat een hoge mate van juridische bescherming. Prof. Ingrid Leijten zal dit aan de hand van enkele cases toelichten.   

Anton Dautzenberg, auteur

Dautzenberg heeft de nodige controverse rond zijn werk meegemaakt, ook rond zijn laatste roman ‘De Vijf’ (2024). De uitgever wilde op de achterkant van de roman vermelden dat de auteur de grenzen van meningsuiting niet alleen verkent, maar ook overschrijdt. De reactie van Dautzenberg: ‘Grenzen van wie? Is dat jullie grens? Mijn grens? Dé grens? Wie bepaalt dat? En hoezo overschrijd ik hem? Er zijn toch geen grenzen in de kunst?’ Het is gruwelijk, maar ik mág dit schrijven. Grenzen liggen bij daden.’ (De Volkskrant, 29-03-2024).

Over de reeks Controverse in de boekenkast

De bibliotheek is er voor iedereen. Daarom moeten de materialen die we aanbieden een afspiegeling zijn van de samenleving. Iedereen moet zich in het aanbod van de bibliotheek vertegenwoordigd kunnen voelen. Maar wat als je je niet herkent in hoe vrouwen in bepaalde romans worden beschreven? Wat als boeken een andere koloniale geschiedenis vertellen dan die van jou? En wat als je je stoort aan niet-inclusief taalgebruik in oudere werken, of dat juist de ingrepen van sensitivity readers je storen? En dan zijn er nog muziek, films en videogames die seksistisch zouden zijn of aanzetten tot geweld.

In gesprek over controversiële werken

Regelmatig krijgt de bibliotheek vragen om werken die als controversieel worden ervaren in een aparte kast te zetten, er een sticker op te plakken, te censureren of te verwijderen. De wet staat censureren en verwijderen niet toe, tenzij de inhoud van de werken in strijd is met artikel 1 van de grondwet (verbod op discriminatie). Bovendien denken we dat we beter het gesprek kunnen aangaan over tegengestelde opvattingen, want ook in de controverse is de collectie een afspiegeling van de maatschappij.

Kom luisteren en meepraten!

Kom luisteren en discussieer mee over hoe we als individu, als samenleving, en als bibliotheek met controversiële werken omgaan. En neem vooral ook je eigen voorbeelden mee.
 
In de vijfdelige reeks Controverse in de boekenkast komen de volgende onderwerpen aan bod:
Aflevering 1: Vrouwbeelden in Nederlandse romans
Aflevering 2: Beladen woorden en inclusieve taal
Aflevering 3: De collectie en de wet
Aflevering 4: Disstracks en battlerap: muzikale controverse
Aflevering 5: Verboden boeken, vroeger & nu